مطالعات علم و فناوری
سید سعید زاهد زاهدانی؛ علی فتوتیان
چکیده
رخداد عمدۀ فرهنگی و تمدنی امروز جهانْ تقابل دو فرهنگ و تمدن اسلامی و مدرن است. عامل طراحی و تحلیل هر فرهنگی علم و معرفت در آن فرهنگ است. ازاینرو یکی از مسائلی که در محافل علمی به آن توجه میشود تحلیل ماهیت علم در فرهنگهای مختلف است. نویسندگان متعددی دراینباره قلم زدهاند. این مقاله بهدنبال فهم نظر نویسندۀ کتاب تحلیل هویت ...
بیشتر
رخداد عمدۀ فرهنگی و تمدنی امروز جهانْ تقابل دو فرهنگ و تمدن اسلامی و مدرن است. عامل طراحی و تحلیل هر فرهنگی علم و معرفت در آن فرهنگ است. ازاینرو یکی از مسائلی که در محافل علمی به آن توجه میشود تحلیل ماهیت علم در فرهنگهای مختلف است. نویسندگان متعددی دراینباره قلم زدهاند. این مقاله بهدنبال فهم نظر نویسندۀ کتاب تحلیل هویت علم دینی و علم مدرن در این مورد و بهخصوص ملاحظۀ نوع تحلیل او از تقابل علم دینی و علم مدرن است. ازاینرو، ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ این ﻛﺘﺎب ﭘﺮداﺧﺘﻪ است. در بررسی محتوایی، پس از بیان خلاصهای از بخشهای کتاب، نقد مربوط به هر بخش آمده و در نتیجهگیری نقد ساختاری و محتوایی آن بیان شده است. نویسندۀ کتاب معتقد است هیچ حرکت و تغییر و بهتبع آن هیچ رشد و تکاملی بدون غایت و جهتگیری معین ممکن نخواهد بود؛ بنابراین، غایت جهانشناسی و علم در همة جریانهای علمی متناسب با تفسیری است که هریک از این جریانها از رسالت خود و اهداف کلان زندگی فردی و اجتماعی دارند. او باتوجهبه تعبیر «جهتداربودن علوم» معتقد است علم مدرن در کلیت خود نهتنها در تولید نرمافزار تمدن اسلامی کارآمد نیست، بلکه در این مسیر مانع جدی ساختاری و محتوایی خواهد بود. این کتاب با نقد پایگاه معرفتشناختی علم مدرن و تحلیل روندهای تاریخی آن در سه دورة انقلاب علمی، پوزیتیویسم، و پساپوزیتیویسم قائل به هویت بنیادین و جهتدار علم مدرن است و مشخصهها و ویژگیهای آن را بیان میدارد. این کتاب به مطالب دفتر فرهنگستان علوم اسلامی قم رویکردی تفصیلی دارد که در کتب دیگر در سطوح دیگری به آنها اشاره شده و درواقع خلاصهشدۀ آن آثار است.